Ślina to płyn produkowany przez gruczoły ślinowe zwierząt i spływający do ich jamy gębowej. Zawiera często również wydzieliny innych gruczołów (np. gruczołów jadowych), przesięk surowicy krwi, płyn dziąsłowy, resztki pokarmowe, komórki (np. złuszczony nabłonek, komórki układu odpornościowego) oraz bakterie, wirusy i grzyby wraz z ich metabolitami. Ślina człowieka jest wodnistą i najczęściej lekko spienioną cieczą. Jest wydzieliną dużych i małych gruczołów ślinowych, nazywanych śliniankami i jest to ślina właściwa. Płyn znajdujący się w jamie ustnej nazywamy śliną mieszaną, gdyż zawiera również płyn dziąsłowy i przesięk surowicy krwi, resztki pokarmowe, złuszczony nabłonek, leukocyty, bakterie wraz z ich metabolitami oraz wydzieliny z nosa i gardła.
Właściwości fizyczne i chemiczne
·
przejrzystość:
przejrzysta/lekko mętna (w zależności od składu i obecności bąbelków powietrza)
·
barwa:
brak (bezbarwna, przezroczysta)
·
gęstość:
1,002-1,12 g/ml (zależna od aktualnego
składu)
·
pH:
6,8-7,2
·
osmolalność:
zazwyczaj niższa niż osocza, zależy od aktywności wydzielniczej
(przy maksymalnym wydzielaniu staje się izotoniczna)
·
lepkość:
w prostym badaniu wiskozymetrem Ostwalda (25 °C)
ślina ma tylko nieznacznie większą lepkość niż woda, jednak ślina jako płyn nienewtonowski nie ma stałego współczynnika
lepkości
i zależy on od szybkości ścinania (gradientu prędkości).
W jamie ustnej znajdują swoje ujście duże i małe gruczoły ślinowe, które wytwarzają mieszaninę różnych składników, a którą my ludzie nazywamy po prostu śliną. Istotne znaczenie ma wydzielina pochodząca ze ślinianki podżuchwowej, która stanowi ok. 65 % objętości śliny, ok. 30 % wytwarzane jest przez śliniankę przyuszną, a jedynie ok. 5 % przez śliniankę podjęzykową. Ujście ślinianki przyusznej może zaobserwować każdy z nas. Znajduje się ono na wysokości II-go zęba trzonowego górnego tzw. „siódemki” tam, gdzie utworzona jest wyniosłość błony śluzowej policzka. Nieznaczny udział w ogólnej objętości produkowanej śliny mają małe gruczoły ślinowe. Rozmieszczone są one w jamie ustnej głównie w wargach, policzkach, na języku i na podniebieniu.
W przeciągu doby organizm człowieka jest w stanie wytworzyć od 750 do
1000 ml śliny (niektóre źródła podają, że do 1,5 l). W warunkach
spoczynkowych tzw. podstawowych wydzielana jest ona w sposób ciągły w
objętości od ok. 0,3 do 0,5 ml/min. Podczas snu ilość śliny wytwarzanej w
przeciągu godziny zmniejsza się aż pięćdziesięciokrotnie. Często pod
wpływem stresu napływ śliny może ulec zmniejszeniu. Przykładowo
nerwowemu mówcy podczas przemówień publicznych często zasycha w gardle,
co wiąże się z powstawaniem przykrego oddechu. Ilość wydzielanej śliny
zależy również od bodźców pokarmowych – głównie zapachu, wyglądu, smaku
pokarmu, a także procesu żucia oraz od ilości i jakości dostarczanych
organizmowi pokarmów.
Ślina to płynne środowisko jamy ustnej, która bierze udział we
wszystkich zachodzących w niej procesach. Zapewnia to stałe utrzymanie
wilgotności błon śluzowych jamy ustnej oraz swobodne ruchy języka przy
żuciu pokarmu i podczas mowy. Możemy rozróżnić dwa rodzaje śliny: rzadką
i jednocześnie płynną, która ma na celu rozcieńczenie i przepijanie
pokarmu oraz ślinę gęstą i kleistą, która pomaga przy formowaniu i
przełykaniu kęsów pokarmowych. Ślina to naturalny płyn do spłukiwania
jamy ustnej, który usuwa z niej bakterie równocześnie hamując ich
rozwój. Ta wydzielina gruczołów ślinowych odpowiedzialna jest również za
usuwanie resztek pokarmów, rozpuszczanie składników pokarmowych poprzez
jednoczesne umożliwianie odbierania wrażeń smakowych przez kubki
smakowe znajdujące się na języku. Odgrywa też ważną rolę we właściwej
artykulacji dźwięku i zapoczątkowuje procesy trawienia pokarmu, dzięki
swoim właściwościom chemicznym. Ślina ma także działanie antybakteryjne.
Odgrywa też ważną rolę w procesach regeneracji i gojenia się błony
śluzowej jamy ustnej w razie jej uszkodzenia w wyniku stanów zapalnych
lub innych zaburzeń, stanowi ochronę przeciwzakaźną dla organizmu i
często chroni go przed nadżerkami jamy ustnej. Ślina człowieka to roztwór hipotoniczny. Wiąże się to z tym, że
zawieszone w niej komórki ulegają pęcznieniu i w związku z tym nazywa
się je niekiedy „ciałkami ślinowymi”. Ślina neutralizuje również kwaśny
odczyn płytki nazębnej, który zmniejsza tym samym podatność zębów na
próchnicę. Stymuluje też wzrost wypustek komórek zwojów współczulnych,
kontroluje rogowacenie naskórka i wyrzynanie zębów.
Często z powodu zmiany odczynu śliny z kwaśnego na zasadowy na zębach
odkłada się kamień nazębny, który w wielokrotnie większej ilości
gromadzi się u ludzi palących. Ciekawy jest też fakt, że przeprowadzając
badanie śliny można wykryć czy kierowca prowadzący samochód zażywał
narkotyki.
Jak składniki śliny wpływają na zdrowie uzębienia i całej jamy ustnej?
-
Wapń i fosfor – biorą udział w procesach remineralizacji szkliwa; sporą zawartość tych pierwiastków stwierdza się w ślinie osób odpornych na próchnicę.
-
Układy buforujące oparte na wodorowęglanach – odpowiedzialne są za utrzymanie właściwego pH w jamie ustnej.
-
Woda – odpowiedzialna jest za nawilżanie jamy ustnej, tworzenie biofilmu ochraniającego śluzówkę przed urazami.
-
Immunoglobuliny – chronią przed zakażeniami.
Zaburzenia związane ze śliną: - ślinotok – może wystąpić w różnych stanach organizmu, np. w raku przełyku, chorobach żołądka, ciąży, zatruciach metalami ciężkimi; również popularne określenie "pienienie się z ust" przy wściekliźnie to skutek właśnie ślinotoku;
- sialopenia;
- kserostomia – jeden z najważniejszych i najpoważniejszych stanów patologicznych czyli suchość błony śluzowej jamy ustnej spowodowana uszkodzeniem ślinianek (ślinianki produkują zbyt mało lub w ogóle jej nie produkują, podczas gdy organizm jest dobrze uwodniony);
- zespół Sjögrena (inaczej choroba Mikulicza-Radeckiego) – autoimmunologiczne uszkodzenie komórek ślinianek i gruczołów łzowych charakteryzujące się suchością oczu i śluzówki jamy ustnej;
- kamień nazębny – zmniejszenie kwasowości śliny (zmiana odczynu na bardziej zasadowy) skutkuje zwiększonym odkładaniem się tzw. kamienia nazębnego (głównym jego składnikiem jest fosforan wapnia), gdyż w takim środowisku rozpuszczalne pierwszo- i drugorzędowe fosforany przechodzą w nierozpuszczalny trzeciorzędowy ortofosforan i odkładają się w obecnej płytce nazębnej; również zwiększone stężenie jonów Ca2+ w ślinie predysponuje do tworzenia się kamienia nazębnego;
- wydalanie leków ze śliną może prowadzić do różnych chorób jamy ustnej, np. przerostu dziąseł u osób stosujących fenytoinę;
- również choroby ślinianek wpływają na wydzielanie i skład śliny.
Sztuczna ślina
Obecnie stosuje się w leczeniu wiele tzw. substytutów śliny podobnych pod względem fizycznym i chemicznym do ludzkiej śliny. Ich zadaniem jest nawilżenie śluzówki jamy ustnej
i powleczenie jej oraz uzupełnienie niedoboru specyficznych składników
zawartych w ślinie naturalnej. Znane preparaty to np. Saliva, Salivarex
czy Vivo-Dental, dostępne w aptekach bez recepty, jednak żaden z obecnie stosowanych substytutów nie może w pełni zastępować ludzkiej śliny
Źródła:
- http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Alina
- http://www.portaldentystyczny.pl/pacjent/warto_wiedziec/art754,slina-niedoceniany-sprzymierzeniec-w-zapobieganiu-prochnicy.html
- http://www2.sum.edu.pl/wydawnictwa/wiadlek/3-4-2007/s148_jankowska_a.pdf
- http://www.czytelniamedyczna.pl/3585,wystepowanie-erozji-zebow-a-wybrane-parametry-sliny-u-chorych-z-zaburzeniami-odz.html
- http://portal.zemby.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=90&Itemid=50
-http://polski-dentysta-w-londynie-tooting.pisz.pl/rola-sliny-w-procesie-prochnicowym/rola-sliny-w-procesie-prochnicowym/
- http://www.zdrowastrona.pl/uploads/images/uklady_zyciowe/kosci_miesnie/JAMAUSTNA.gif
- http://zdroow.pl/budowa-slinianek/
- http://www.na-komorke.net/komurka/szczeka-truskawka-jezyk.jpeg
- http://w-spodnicy.ofeminin.pl/g/Kobieta.obiekt3.aspx/0/460/Kobieta/44c20927-45ac-4929-b799-2f3f2bca936c_20100525011046_Normalshutterstock13902340.jpg
